CEZA MUHAKEMESİ’NDE BASİT YARGILAMA USÛLÜ

Ceza Muhakemesi’nde Basit Yargılama Usulü Nedir?

Basit yargılama usulü; 24.10.2019 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanan 7188 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile geleneksel yargılama usulüne alternatif olarak adalet sistemimize dâhil edilmiş ve 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 251. ve 252. maddelerinde düzenlenmiştir.

            Bu usul, bazı suçlarda, iddianamenin kabulünden sonra, mahkemenin takdirine bağlı olarak, duruşma yapılmaksızın, dosya üzerinden yürütülen ve bu hâliyle genel hükümlere göre yargılama usulünden daha basit gözüken bir yargılama usulüdür.    

Basit Yargılama Usulü Hangi Hâllerde Uygulanabilir?

            Basit yargılama usulü, adli para cezası veya üst sınırı 2 yıl veya daha az süreli hapis cezası gerektiren suçlarda uygulanabilir. 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu dışındaki özel kanunlarda yer alan ve üst sınırı 2 yıl veya daha az süreli hapis cezası gerektiren suçlarda da basit yargılama usulü uygulanabilir.

Tekrar önemle vurgulamak gerekir ki; basit yargılama usulünün uygulanması, kanun koyucu tarafından tamamen mahkemenin takdirine bırakılmıştır. Bu usulün uygulanması, hiçbir zaman zorunlu değildir.

Basit Yargılama Usulünün Uygulanamayacağı Hâller Nelerdir?

Basit yargılama usulü; yaş küçüklüğü, akıl hastalığı gibi hâllerde, soruşturma veya kovuşturma yapılması izne ya da talebe bağlı olan suçlar hakkında ve bu kapsama giren bir suçun, kapsama girmeyen başka bir suçla birlikte işlenmiş olması hâlinde uygulanamaz. (CMK m. 251/7, 251/8)

Basit Yargılama Usulünde Görevli Mahkeme Hangisidir?

            Basit yargılama usulü kapsamına giren suçların tamamı, Asliye Ceza Mahkemelerinin görev alanına girmektedir.

Ayrıca, kanun lafzında da basit yargılama usulünün Asliye Ceza Mahkemelerince uygulanabileceği düzenlenmiştir. (CMK m. 251/1)

Basit Yargılama Usulü Nasıl Uygulanır?

            Asliye Ceza Mahkemesi, iddianamede yer alan olayın çözümünde basit yargılama usulünün daha etkili bir yöntem olacağı kanaatine varırsa, bu usulün uygulanmasına karar verir.

            Daha sonra, iddianame, mahkemece, sanık, mağdur ve müştekiye ayrı ayrı tebliğ edilir ve tebliğden itibaren iki hafta içerisinde varsa beyan ve savunmaların yazılı olarak mahkemeye bildirilmeleri istenir. Tebligatta, duruşma yapılmaksızın hüküm verilebileceği hususu da belirtilir. Ayrıca, toplanması gereken belgeler de ilgili kurumlardan talep edilir.

(CMK m. 251/2)

            Beyan ve savunma için taraflara verilen iki haftalık süre dolduktan sonra, mahkemece, duruşma yapılmaksızın ve iddia makamının mütalaası alınmaksızın CMK m. 223’te belirtilen kararlardan birine hükmedilebilir. Mahkumiyet kararı verilmesi hâlinde verilecek cezada dörtte bir (1/4) oranında indirim yapılır. (CMK m. 251/3)

            Basit yargılama usulü neticesinde verilecek kısa süreli hapis cezası, koşulları bulunması hâlinde seçenek yaptırımlara çevrilebilir, ertelenebilir veya hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilir. Hükümde itiraz usulü ve olası bir itirazın sonuçlarına da yer verilir. (CMK m. 251/4, 251/5)

Basit Yargılama Usulünden, Genel Hükümlere Göre Yargılama Usulüne Geçilebilir Mi?

            Basit yargılama usulünün her evresinde, başka bir deyişle basit yargılama usulü kapsamında hüküm tesis edilinceye kadar, mahkemece gerekli görülmesi hâlinde duruşma günü verilmek suretiyle genel hükümlere göre yargılamaya devam edilebilir. (CMK m. 251/6)

Basit Yargılama Usulü Neticesinde Verilen Kararlara Karşı Hangi Yola Başvurulabilir?

Basit yargılama usulü neticesinde verilecek kararlara karşı itiraz yoluna başvurulabilir. İtiraz süresi, gerekçeli kararın muhataba tebliğinden itibaren iki haftadır. Yasal itiraz süresi içerisinde itiraz edilmeyen hükümler kesinleşir. (CMK m. 252/1)

Basit Yargılama Usulü Neticesinde Verilen Kararlara İtiraz Edilmesi Sonrasında Neler Olur?

            İtiraz üzerine dosya, o yerde birden fazla Asliye Ceza Mahkemesi bulunması hâlinde tevzi kriterlerine göre belirlenen Asliye Ceza Mahkemesine gönderilir ve bu mahkemece duruşma açılarak genel hükümlere göre yargılamaya devam olunur. Tek Asliye Ceza Mahkemesinin bulunduğu yerlerde ise, aynı mahkemede yetkili başka bir hâkim varsa bu hâkim tarafından, aksi takdirde adli yargı ilk derece mahkemesi adalet komisyonu başkanınca görevlendirilen hâkim tarafından duruşma açılır ve genel hükümlere göre yargılamaya devam olunur. Taraflar gelmese bile duruşma yapılarak yokluklarında hüküm verilebilir. Taraflara gönderilecek davetiyede bu hususa da yer verilir. Duruşmadan önce itirazdan vazgeçilmesi hâlinde duruşma yapılmaz ve itiraz edilmemiş sayılır. (CMK m. 252/2)

            Mahkeme, basit yargılama usulü neticesinde verilen ilk hükümle hiçbir şekilde bağlı değildir. Ancak karara sanık tarafından itiraz edilmemiş ise CMK m. 251/3 gereği cezada indirim yine uygulanır. (CMK m. 252/3)

            İtiraz üzerine verilen yeni hükmün sanık lehine olması hâlinde, bu durumun itiraz etmeyen diğer sanıklar lehine de uygulanma olanağı varsa bu sanıklar da itiraz etmişler gibi verilen karardan yararlanırlar. (CMK m. 252/4)

Verilecek Yeni Karara Karşı Hangi Kanun Yollarına Başvurulabilir?

            Basit yargılama usulü neticesinde verilen karara itiraz edildikten sonra, görevli Asliye Ceza Mahkemesi, genel hükümlere göre yeniden yargılama yaparak yeni bir hüküm tesis eder. Bu hükme karşı da eğer olağan kanun yolu açık ise genel hükümlere göre kanun yoluna başvurulabilir. (CMK m. 252/5)

Sonuç: Basit yargılama usulü, geleneksel genel hükümlere göre yargılama usulüne alternatif olarak getirilmiş bir yargılama usulüdür ve sonuç olarak bir ceza yargılamasıdır. Ceza yargılaması, basit bir hatanın bile ağır sonuçlar doğurabileceği, hassas bir alandır. Bu nedenle, ceza yargılamasının istisnasız her evresinde mutlaka bir ceza avukatı ile birlikte çalışılmasının doğru olacağı kanaatindeyiz. 

Türk Ceza Kanunu’nda Yer Alan, Basit Yargılama Usulünün Uygulanabileceği Suçlar Şunlardır:

·        Basit kasten yaralama suçu (TCK m. 86/2, 86/3),

·        Taksirle yaralama suçu (TCK m. 89/1, 89/2),

·        Terk suçu (TCK m. 97),

·        Yardım veya bildirim yükümlülüğünün yerine getirilmemesi (TCK m. 98),

·        Tehdit suçu (TCK m. 106/1),

·        Basit cinsel taciz suçu (TCK m. 105/1),

·        Konut dokunulmazlığının ihlâli suçu (TCK m. 116/1, 2, 3),

·        İş ve çalışma hürriyetinin ihlâli suçu (TCK m. 117/1),

·        Hakaret suçu (TCK m. 125),

·        Kişinin hatırasına hakaret suçu (TCK m. 130),

·        İbadethane ve mezarlıklara zarar verme suçu (TCK m. 153/2),

·        Güveni kötüye kullanma suçu (TCK m. 155/1),

·        Bedelsiz senedi kullanma suçu (TCK m. 156),

·        Kaybolmuş veya hata sonucu ele geçmiş eşya üzerinde tasarruf suçu (TCK m. 160),

·        Taksirli iflas suçu (TCK m. 162),

·        Karşılıksız yararlanma (TCK m. 163),

·        Bilgi vermeme (TCK m. 166),

·        Genel güvenliğin kasten tehlikeye sokulması (TCK m. 170/2),

·        Genel güvenliğin taksirle tehlikeye sokulması (TCK m. 171),

·        Akıl hastası üzerindeki bakım ve gözetim yükümlülüğünün ihlâli (TCK m. 175),

·        İnşaat veya yıkımla ilgili emniyet kurallarına uymama (TCK m. 176),

·        Hayvanın tehlike yaratabilecek şekilde serbest bırakılması (TCK m. 177),

·        İşaret ve engel koymama (TCK m. 178),

·        Trafik güvenliğini kasten tehlikeye sokma (TCK m. 179/2, 3),

·        Trafik güvenliğini taksirle tehlikeye sokma (TCK m. 180),

·        Çevrenin kasten kirletilmesi (TCK m. 181),

·        Çevrenin taksirle kirletilmesi (TCK m. 182),

·        Gürültüye neden olma (TCK m. 183),

·        Zehirli madde imal ve ticareti (TCK m. 193),

·        Sağlık için tehlikeli madde temini (TCK m. 194),

·        Bulaşıcı hastalıklara ilişkin tedbirlere aykırı davranma (TCK m. 195),

·        Usulsüz ölü gömülmesi (TCK m. 196),

·        Resmi belgenin düzenlenmesinde yalan beyan (TCK m. 206),

·        Açığa imzanın kötüye kullanılması (TCK m. 209),

·        Suçu ve suçluyu övme (TCK m. 215),

·        Halkı kin ve düşmanlığa tahrik veya aşağılama (TCK m. 216/2,3),

·        Kanunlara uymamaya tahrik (TCK m. 217),

·        Görev sırasında din hizmetlerini kötüye kullanma (TCK m. 219),

·        Hayasızca hareketler (TCK m. 225),

·        Müstehcenlik suçu (TCK m. 226/1),

·        Birden çok evlilik, hileli evlenme, dinsel tören (TCK m. 230),

·        Kötü muamele (TCK m. 232),

·        Aile hukukundan kaynaklanan yükümlülüğün ihlâli (TCK m. 233),

·        Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması (TCK m. 234),

·        Fiyatları etkileme (TCK m. 237),

·        Mal veya hizmet satımından kaçınma (TCK m. 240),

·        Bilişim sistemine girme (TCK m. 243/1, 2, 3),

·        Kamu görevlisinin ticareti (TCK m. 259),

·        Kamu görevinin terki veya yapılmaması (TCK m. 260),

·        Kişilerin malları üzerinde usulsüz tasarruf (TCK m. 261),

·        Kamu görevinin usulsüz olarak üstlenilmesi (TCK m. 262),

·        Özel işaret ve kıyafetleri usulsüz kullanma (TCK m. 264),

·        Suç üstlenme (TCK m. 270),

·        Yalan tanıklık (TCK m. 272/1),

·        Suçu bildirmeme (TCK m. 278),

·        Kamu görevlisinin suçu bildirmemesi (TCK m. 279),

·        Tutuklu, hükümlü veya suç delillerini bildirmeme (TCK m. 284),

·        Ses veya görüntülerin kayda alınması (TCK m. 286),

·        Genital muayene (TCK m. 287),

·        Adil yargılamayı etkilemeye teşebbüs (TCK m. 288),

·        Muhafaza görevini kötüye kullanma (TCK m. 289),

·        Resmen teslim olunan mala el konulması ve bozulması (TCK m. 290),

·        Başkası yerine ceza infaz kurumuna veya tutukevine girme (TCK m. 291),

·        Hükümlü veya tutuklunun kaçması (TCK m. 292/1),

·        Muhafızın görevini kötüye kullanması (TCK m. 295).

CEZA MUHAKEMESİ’NDE BASİT YARGILAMA USÛLÜ